Δεν έχω έμπνευση!

Αυτή είναι μια έκφραση που έχουμε συνδέσει άμεσα με την παραγωγή καλλιτεχνικού έργου. Θεωρούμε ότι πρωταρχικό ρόλο στην παραγωγή της τέχνης, έχει μια πρωτόγονη, ακατέργαστη, αυθόρμητη και ενστικτώδης κατάσταση η οποία σαν "χάρη" προσφέρεται στον δημιουργό απ' έξω (για αυτό πιο συχνά λέμε: "δεν του έρχεται έμπνευση"). Τι γίνεται όμως με τις πιο εξελιγμένες, ώριμες ή λογικές μορφές της συνείδησης; Αυτές δεν παίζουν κανένα ρόλο στην παραγωγή του έργου τέχνης; Ο καλλιτέχνης τελικά δεν έχει ανάγκη τον εγκέφαλό του;

Τόσο η τρέλα, για την οποία κάναμε μια νύξη στην προηγούμενη ανάρτηση, όσο και η έμπνευση σαν προϋποθέσεις για την καλλιτεχνική δημιουργικότητα είναι ισχυρά ριζωμένες πεποιθήσεις. Η καταβολή αυτών των πεποιθήσεων ανάγεται στο ρομαντικό κίνημα του τέλους του 18ου και αρχών του 19ου αιώνα! Η κυρίαρχη άποψη των ρομαντικών ήταν ότι η δημιουργικότητα γίνεται κατανοητή με συγκινησιακούς όρους. Την αντιλαμβανόντουσαν μάλλον σαν μια αυθόρμητη, παρά σαν μια εσκεμμένη διεργασία. Μια τέτοια άποψη φυσικά συνάδει περισσότερο με τη διάθεση και το γνωσιακό στυλ των προσώπων που πάσχουν από συναισθηματικές διαταραχές ή που παρουσιάζουν στοιχεία κυκλοθυμικής ιδιοσυγκρασίας.

Η ρομαντική άποψη σχετίζεται με μιαν "εκφραστική" αντίληψη της τέχνης σε αντίθεση με τις μιμητικές αντιλήψεις που κυριαρχούσαν στη Δύση τους προηγούμενους αιώνες ή με τις αντικειμενιστικές και πιο ορθολογιστικές αντιλήψεις που κυριάρχησαν στη διάρκεια της νεωτερικότητας του 20ου αιώνα, και οι οποίες ευνοούν μια επικέντρωση στο έργο τέχνης και όχι στον "ηρωικό" καλλιτέχνη και την έμπνευσή του.

Θα αφήσουμε, στον 21ο αιώνα, τις ρομαντικές αντιλήψεις να συνεχίσουν την επιρροή τους στις απόψεις μας για την καλλιτεχνική δημιουργικότητα;

Μήπως τελικά η παραγωγή έργων τέχνης εκτός από έμπνευση και τρέλα απαιτεί και στοχασμό;